Transgressie en regressie

De historische overstromingen zijn het best onderzocht langs de West- en Frans -Vlaamse kust, vandaar dat de opeenvolgende transgressies worden aangeduid met Duinkerke 1, 2 en 3. Zo spreekt men van de:

• Duinkerke 1-transgressie (2de eeuw voor Christus tot 1ste eeuw na Christus);
• Duinkerke 2-transgressie (3de tot 9de eeuw);
• Duinkerke 3-transgressie (11de eeuw).

Alle trans- en regressies in onze streken zijn plotseling opgetreden. Dit veranderde ons landschap binnen de tientallen jaren drastisch. Terwijl hoofdstuk 1 behandelde over de transgressies tot en met het Tertiair, vonden de Duinkerke – transgressies plaats in het Quartair, het zijn de laatste transgressies uit onze streken.

1. Duinkerke 1

1.1 Transgressie

De Romeinen arriveerden in onze contreien halverwege de eerste eeuw, zo tegen het einde van de transgressie “Duinkerke 1”.

1.2 Regressie

De Romeinse overheersing van ons land viel samen met een regressie periode. Het zeeniveau was lager en de kustlijn lag verder naar het westen. De Romeinen vestigden zich in een juist droogvallend en nog nauwelijks door mensen bezocht gebied. Ze verlieten het weer toen “Duinkerke 2” hun het leven onmogelijk maakte, in de periode 260 – 270 na Christus.

1.3 Voorbeeld

Een duidelijk voorbeeld die de Duinkerke1-transgressie aantoont is het voormalig kamp van Julius Caesar. Dit kamp, gelegen bij Wissant, tussen cap Gris – Nez en cap Blanc – Nez is nog steeds gekend onder de naam “Camp de César”. Vanuit deze nederzetting bij de toenmalige kust maakte Caesar zijn overtocht naar Engeland. Als we het voormalige kamp nu zouden bezoeken, zouden we merken dat dit kamp niet vlak aan de kust ligt, dat wil zeggen dat de zee een transgressie heeft gekend.

1.3.1 Transgressie

Na het vertrek van de Romeinen hebben langdurige overstromingen in de periode van 200 voor Christus tot 1200 na Christus gezorgd voor grote veranderingen van het landschap langs de kusten van de Noordzee en Atlantische Oceaan.
Door beschrijvingen van het landschap van klassieke schrijvers, de cartografie en de archeologie waren deze langdurige overstromingen al duidelijk. Enkele voorbeelden van landschappen die verandering ondergaan hebben zijn:

• Les Marais;
• Almere (flevum).

1.3.2 Les Marais

Les Marais zijn moerasgebieden langs de kusten van Frankrijk. Sommigen staan permanent onder water, anderen overstromen 2 maal per dag bij vloed. Weer anderen staan “droog”, maar zouden bij het verwijderen van waterstaatkundige werken of een stijging van de zeespiegel meteen weer overstromen.
In het verleden waren deze Marais voor kortere of langere tijd overstroomd. In de periode van de “Duinkerkse Transgressies” stonden de Marais ten zuiden van Calais en Duinkerke onder water. Talrijke en langdurige overstromingen hebben de loop van rivieren en het landschap langs de kusten veranderd.

1.3.3 Almere (Flevum)

Het Flevum uit de Romeinse periode, later in de 8ste eeuw Almere genoemd, was een zeebaai Calais, St.Omer en Duinkerken, met een uitloop naar Veurne en Brugge. “Clos Almer” (gesloten Almere) heette de baai, toen zij door de nieuwe duinen van de zee werd afgeschermd en voor het grootste deel droogviel. Dit gebeurde in de loop van de 9e eeuw, al was het proces van de transgressies nog niet ten einde. Het gebied is nog steeds bekend om de vele “Marais”, en bij een lichte stijging van de zeespiegel en afwezigheid van waterstaatkundige werken, zou dit gebied ook nu nog onder water komen te staan!

1.3.4 Voorbeeld

Een voorbeeld van een stad die een grote invloed ondervonden heeft van de tweede Duinkerke – transgressie is Dorestadum – Audruicq. De opgang en de neergang van Dorestadum – Audricq valt samen met de trans- en de regressies van de zee. Het einde van de stad als beroemde haven en handelsplaats werd veroorzaakt door het terugtrekken van het water en de verlanding van de Almere.

Enkele voorbeelden van monniken die hielpen bij het droogleggen van gebieden in Frans-Vlaanderen zijn Bonifatius en Willibrord.

2. Duinkerke 3 – transgressie & regressie

Na de tweede Duinkerkse transgressie trok de zee zich in de 8ste eeuw terug. We noemen dit de Karolingische regressie. Dankzij indijking en inpoldering kreeg de mens controle over het waterbeheer. Zo veroverde de mens land op zee en kwam er een nieuwe kustlijn. Door inpoldering van het schorregebied ontstond de Vlaamse kustvlakte, ‘la Plaine Flamande Maritime’. Havens als Brugge, Diksmuide, Winoksbergen (Bergues) en Sint-Omaars (Saint-Omer) lagen daardoor verder van de zee. Om dit probleem op te lossen verving men de oude havens door voorhavens zoals Damme, Nieuwpoort, Duinkerken en Grevelingen.